Astronomlar təqribən 8 milyard il əvvəl qalaktikaların birləşməsi nəticəsində yaranan güclü radiodalğaları aşkar ediblər. Bu, sürətli radio partlayışı adlanan və yeni kəşflərə səbəb olacaq fenomenin ən qədim məlum nümunəsidir.
AZƏRTAC Reuters agentliyinə istinadla xəbər verir ki, oktyabrın 20-də aşkar edilən bu radiodalğalar Samanyolu qalaktikasının spiral qollarından birində uzaq qalaktikadan Yerə qədər uzanan şiddətli radio partlayışının yolunu göstərir.
Tədqiqatçıların dediyinə görə, bir millisaniyədən də az müddətdə baş verən bu partlayış Günəşin üç onillikdə buraxdığı enerjinin miqdarını ortaya çıxarıb. Radiodalğalar “SKA Pathfinder” radio teleskopu ilə Qərbi Avstraliya ştatında aşkar edilib. Onun yeri ən güclü optik teleskoplardan biri olan Avropa Cənub Rəsədxanasının Çilidəki nəhəng teleskopu tərəfindən dəqiq müəyyən edilib.
Sürətli radio partlayışı və ya FRB radiotezlikli elektromaqnit şüalanmasının nəbzidir. O, saniyənin kiçik bir hissəsində baş verir, lakin kainatdakı radiodalğaların əksər mənbələrindən üstündür. Bu radiodalğalar elektromaqnit spektrində ən uzun dalğalar hesab olunur.
Avstraliyanın Suinburn Texnologiya Universitetinin astronomu Rayan Şennon bildirib: “FRB-lərdəki radiodalğalar mikrodalğalı sobalarda istifadə olunanlara bənzəyir”. Alimin rəhbəri olduğu tədqiqatın nəticələri “Science” jurnalında dərc edilib.
İndiyədək məlum olan ən qədim analoji partlayış 5 milyard il əvvələ aid olub və hazırda kəşf edilən FRB-lər ondan 3 milyard il daha qədimdir. Kainatın yaşı təxminən 13,8 milyard ildir. Müqayisə üçün qeyd edək ki, Yerin yaşı təxminən 4,5 milyard ildir. Astronomlar çox əvvələ aid obyektləri və hadisələri görəndə, bu partlayışı həm də indiyə qədər aşkar edilmiş hər hansı FRB-nin ən uzaqməsafəli dalğa yayan kosmik hadisəsi kimi xarakterizə edirlər.
Avstraliyadakı Makquarie Universitetindən astronom və tədqiqatın iştirakçısı Stüart Rayder isə deyib ki, indi biz sürətli radio partlayışlarının kainatın yaşının yarısından çox olduğunu bilirik.
Sürətli radio partlayışları 2007-ci ildə aşkar edilib. Professor Şennon bildirib: “Ən çox ehtimal olunan mənbə maqnitar adlanan hipermaqnitləşmiş neytron ulduzudur. Bu ulduzlar Günəşin kütləsi qədərdir, ancaq kiçik bir şəhər ölçüsündə olan ulduz “cəsədləridir”. Onlar kainatın ən ekstremal obyektləridir. Kainatda ulduz partlayışları və ya qara dəliyin bir ulduzu parçalaması ilə əlaqəli daha enerjili hadisələr var. Lakin FRB-lərin bütün enerjilərini radiodalğalarında istehsal etmələri unikaldır, digər diapazonlarda – optik işıqda və ya X-də heç bir şey görünmür, şüalar və siqnallar isə çox qısadır”.
Şennon əlavə edib ki, bu partlayışlar daha çox baş verir və hər gün kainatın hər hansı bir yerində 100 mindən çox olur. Lakin onlar daha az sayda aşkar edilib və yalnız 50-yə yaxını izlənilib.
Tədqiqatçılar bildiriblər ki, bu partlayışların tədqiqi həm də qalaktikalar arasındakı genişlikləri doldurduğuna inanılan nəhəng maddənin aşkarlanmasına və ölçülməsinə kömək edə bilər. Bu radiodalğalar kosmosda fırlandıqca, qalaktikalararası plazmanın varlığını qeyd edə bilər ki, onun bir hissəsi və ya bütün atomları atomaltı hissəciklərə – elektron və ionlara bölünür.
